Dzisiejszy program przybliża pierwsze parafie tworzone we Wrocławiu po wojnie, skupiające się często wokół konkretnych duszpasterzy oraz proces odbudowy kościołów. Następnie przybliżymy rolę kościoła wrocławskiego w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego – np. poprzez wsparcie środowisk robotniczych, zakładów pracy, strajków, organizację pielgrzymek czy duszpasterstw akademickich.

Zakończenie II wojny światowej i zmiana politycznych granic Polski zmieniły dotychczasową sytuację polityczną archidiecezji wrocławskiej. Cały Śląsk z granic pruskich wszedł w skład państwa polskiego, którego granice zachodnie oparto o Odrę i Nysę. Zmiany te, przeprowadzone bez udziału Polaków, pociągnęły za sobą także przesunięcie wschodnich granic terytorium polskiego na rzecz Związku Radzieckiego. Mocą tej umowy nastąpiło również wysiedlenie ludności niemieckiej z nowych granic państwa polskiego, a jej miejsce zajęli Polacy ze wschodnich terenów przedwojennej II Rzeczypospolitej, przesiedleńcy z Polski centralnej, Wielkopolski i Pomorza oraz reemigranci z Francji, Niemiec, Jugosławii, Rumunii i innych krajów europejskich. Dokonane wówczas przemieszczenia ludnościowe między Niemnem i Dniestrem a Renem, były najgwałtowniejsze z tych, jakie dotąd znała historia. Stąd niektórzy porównując z nimi wczesnośredniowieczne wędrówki ludów, określili je jako „wycieczki krajoznawcze”. Przesiedlenie dokonało się w wielkim pośpiechu, choć ciągnęło się aż do roku 1947, a przy tym dopuszczono się wielu nadużyć ze strony osób prywatnych. Rozpoczęły się zatem nieuniknione konflikty, wielkie poczucie krzywdy „wypędzonych i przypędzonych”, a zwłaszcza ogromna dezorganizacja z powodu przerwania wielowiekowych tradycji środowisk gminnych, parafialnych i rodzinnych – pisze w swoich artykułach ks. Józef Pater z Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, historyk Kościoła.

W lipcu 1945 r. zmarł w Janowej Górze kardynał Adolf Bertram. Kapituła katedralna wybrała (16 VII 1945) wikariusza kapitulnego w osobie Ferdynanda Piontka, który w tydzień później przybył do Wrocławia celem objęcia swego urzędu. Tymczasem jeszcze w tym samym miesiącu powrócił do ojczyzny kardynał August Hlond prymas Polski, który w dniu 8 VII 1945 r. otrzymał od Stolicy Apostolskiej specjalne pełnomocnictwa dla uregulowania polskiej administracji kościelnej „in tutto teritorio polacco”, w tym także na ziemiach zachodnich. W oparciu o te uprawnienia, kardynał Hlond na dotychczasowym terenie archidiecezji wrocławskiej ustanowił trzy zupełnie nowe jednostki administracyjne ze stolicami we Wrocławiu, Opolu i Gorzowie Wlkp. Z terenów zaś położonych za Odrą ustanowiono później administrację apostolską ze stolicą w Görlitz. Na czele nowo utworzonych administracji kardynał Hlond postawił adminitratorów apostolskich z prawami biskupów rezydencjalnych, którym wręczył 15 VIII 1945 r. dekrety nominacyjne.

Administracja wrocławska stanowiła zasadniczo centralną część dawnej archidiecezji sprzed 1945 r. i obejmowała obszar 24 504 km2. Jej administratorem został ks. Karol Milik, doktor praw, rodzony 24 VI 1892 r. w Renardowicach. Gimnazjum polskie ukończył w Cieszynie, a studia teologiczne w Seminarium Duchownym w Widnawie. Święcenia kapłańskie otrzymał w lipcu 1915 r. z rąk kardynała Bertrama. Przez szereg lat pracował jako kapelan wojskowy i w duszpasterstwie wojskowym. Następnie prowadził w Poznaniu jako dyrektor Towarzystwa Czytelni Ludowych. W czasie drugiej wojny światowej ukrywał się w Warszawie, a po wojnie objął rektorat kościoła św. Jana Kantego w Poznaniu. Był zatem dobrze przygotowany i zaprawiony do trudnych warunków pasterskich, tym bardziej, że znał dobrze z autopsji tereny Dolnego Śląska.

Gościem audycji jest historyk Adam Pacześniak, rzecznik prasowy Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu.

Posłuchaj:

Audycja powstaje we współpracy z CH Zajezdnia.