Jesień to czas, gdy przyroda maluje świat najpiękniejszymi barwami. To także doskonała okazja, by uczyć dzieci troski o środowisko i szacunku do natury. Nawet tak prosta czynność jak grabienie liści może stać się początkiem ciekawej lekcji ekologii. Wrocławskie przedszkola i szkoły po raz kolejny pokazują, że nauka o przyrodzie może towarzyszyć codziennym obowiązkom.

Podczas jesiennych porządków warto pamiętać, że opadłe liście nie są odpadem – pełnią ważną rolę w ekosystemie. Z czasem rozkładają się, wzbogacając glebę w składniki mineralne, zatrzymują wilgoć i tworzą naturalne schronienie dla małych zwierząt, takich jak jeże. Dlatego nie w każdym miejscu powinno się je usuwać. Część liści pozostaje w spokojnych zakątkach ogrodów, terenów szkolnych i przedszkolnych, gdzie wspiera lokalną bioróżnorodność.
Miasto Wrocław we współpracy z Ekostrażą zachęca wszystkie placówki oświatowe do prowadzenia jesiennych prac z poszanowaniem przyrody.
– Edukacja ekologiczna nie musi odbywać się wyłącznie w murach klasy – bardzo ciekawe lekcje dzieją się na żywo, w ogrodach, na placach zabaw czy w parkach – podkreśla Olga Raduchowska z Departamentu Edukacji Urzędu Miejskiego Wrocławia. – Chcemy, by dzieci doświadczały przyrody, obserwowały zmieniający się świat i uczyły się poprzez działanie. Dzięki temu szybciej rozumieją, jak wiele zależy od ich codziennych decyzji.
Ekostraż przypomina, że pozostawione liście mogą dosłownie ratować np. jeżom życie.
– Wystarczy w rogu ogrodu lub placu zabaw zostawić stertę liści i gałązek, by stworzyć idealne miejsce do zimowania dla jeży – mówi Katarzyna Szakowska z wrocławskiej Ekostraży. – Włączanie dzieci w takie działania uczy odpowiedzialności i empatii wobec natury. A co najważniejsze, dzięki takim naturalnym kryjówkom mniej zwierząt będzie potrzebować naszej pomocy w azylu – dodaje.
Jednym z miejsc, gdzie proekologiczne podejście jest realizowane od lat, jest Przedszkole nr 109 przy ul. Nowowiejskiej.
– Dzieci same zauważają, że gdy zgarniemy wszystkie liście, zwierzęta tracą swoje schronienie – opowiada Marta Hold-Łukasik, dyrektor Przedszkola nr 109 z oddziałami integracyjnymi. – Uczymy je, że nawet najprostsze czynności mogą mieć znaczenie. Każdy z nas ma wpływ na świat wokół siebie, a troska o przyrodę zaczyna się od małych kroków. Dzięki takim rozmowom i obserwacjom najmłodsi coraz lepiej rozumieją, jak ważne są drobne gesty wobec natury i jak wiele mogą dla niej zrobić.
Jak mówi dyrektor systematyczna nauka o przyrodzie już przynosi efekty.
– W przedszkolu mamy wiele zajęć o przy przyrodzie, bo zwierzętom trzeba pomagać, szczególnie jak jest zimno – mówi Bartek, przedszkolak z Przedszkola nr 109. – W tych liściach przy płocie chowają się na zimę jeże. Dbamy o nie – dodaje.
Podobne zasady stosuje również Zarząd Zieleni Miejskiej we Wrocławiu. Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi liście są regularnie usuwane z chodników, ścieżek i głównych alejek, gdzie mogą stanowić zagrożenie dla użytkowników. Oczyszczane są także zbiorniki wodne, a schorowane liście – są odpowiednio usuwane i utylizowane. Natomiast w wielu miejscach liście pozostawia się celowo, szczególnie tam, gdzie stanowią naturalną ściółkę.
W parkach wyznaczono specjalne strefy, często oznaczone tabliczkami informacyjnymi „Tu nie grabimy! Dajemy schronienie zwierzętom, użyźniamy i chronimy glebę.” Taka komunikacja pomaga mieszkańcom zrozumieć, że brak grabienia to świadome, korzystne dla miejskiego ekosystemu działanie.
W tych lokalizacjach liście użyźniają glebę, zatrzymują wilgoć, tworzą schronienie dla owadów i małych zwierząt, a także wspierają bioróżnorodność. Z myślą o bezpieczeństwie i komforcie zwierząt wykonawcy prac porządkowych nie mogą również używać dmuchaw do liści.
– Naszą rolą jest mądre zarządzanie tym, co daje przyroda. Jesień to czas, w którym natura oddaje biomasę, którą wytworzyła przez okres wegetacji. Dlatego tam, gdzie to możliwe, zostawiamy liście jako naturalną ochronę gleby i schronienie dla zwierząt, a jednocześnie dbamy o bezpieczeństwo mieszkańców, utrzymując w czystości kluczowe ciągi komunikacyjne. Takie podejście pozwala nam lepiej wspierać ekosystemy miejskie bez rezygnowania z ładu i porządku – podkreśla dr Radosław Gil, biolog z Zarządu Zieleni Miejskiej.  
Proekologiczne działania we wrocławskich placówkach
Wrocławskie przedszkola i szkoły od lat rozwijają programy edukacji przyrodniczej oparte na praktycznych doświadczeniach. Dzieci uczą się ekologii poprzez kontakt z naturą, obserwację i działanie.
·        Zajęcia terenowe – poznawanie drzew, roślin i zwierząt w ogrodach placówek, na boiskach i w pobliskich parkach.
·        Jesienne praktyki ekologiczne – pozostawianie części liści w wyznaczonych strefach oraz tworzenie „dzikich zakątków” dla jeży i owadów.
·        Warsztaty o recyklingu – nauka segregacji, ograniczania plastiku i ponownego wykorzystania materiałów.
·        Zajęcia kreatywne – budowanie hoteli dla owadów, karmników, kompostowników czy ozdób z elementów naturalnych.
·        Akcje rodzinne – sadzenie roślin, ekologiczne pikniki, zbiórki elektroodpadów.
·        Wspólne działanie – warsztaty prowadzone przez Ekostraż oraz miejskie jednostki zajmujące się ochroną przyrody.
·        Budowanie nawyków – codzienne zachowania sprzyjające środowisku, takie jak dbanie o porządek, niewyrzucanie jedzenia, troska o zwierzęta.

Dzięki tym działaniom najmłodsi wrocławianie wyrabiają proekologiczne postawy od pierwszych lat edukacji, ucząc się, że troska o środowisko zaczyna się od prostych prac podejmowanych każdego dnia.

Mat. Pras.