Występują obok nas, często niezauważalni: chowają się w elewacjach, szczelinach czy na poddaszach. Ptaki i nietoperze to dzikie gatunki na stałe wpisane w miejską strukturę Wrocławia. By je chronić, miasto Wrocław uruchomiło kampanię informacyjno-edukacyjną „Zróbmy miejsce dla wszystkich” oraz wprowadziło „Standardy ochrony ptaków i nietoperzy w przestrzeni miejskiej” – zarządzenie prezydenta Wrocławia, które porządkuje zasady postępowania przy inwestycjach, remontach i termomodernizacjach wykonywanych przez miasto i jego jednostki.

W granicach miasta stwierdzono występowanie ponad 200 gatunków ptaków – w tym wielu lęgowych, przelotnych i zimujących. Spośród 27–28 krajowych gatunków nietoperzy, aż 17 lub 18 żyje na terenie Wrocławia – to m.in. borowiec wielki, gacek brunatny czy karlik drobny. Wszystkie nietoperze w Polsce są objęte ścisłą ochroną gatunkową – podobnie jak większość ptaków gniazdujących w mieście.

Te zwierzęta są nie tylko cennymi wskaźnikami stanu środowiska, ale też niezwykle pożytecznymi sojusznikami mieszkańców – redukują liczbę owadów np. komarów oraz gryzoni, zapobiegają rozprzestrzenianiu się patogenów i stabilizują miejskie ekosystemy. Przykładowo – jeden jerzyk chwyta w ciągu dnia nawet 20 tysięcy owadów, a to oznacza, że w ciągu wiosny i lata zje ich 2,5 miliona.

O powodach powstania kampanii „Zróbmy miejsce dla wszystkich” i jej celu mówi Katarzyna Szymczak – Pomianowska, dyrektor Departamentu Strategii i Zrównoważonego Rozwoju Urzędu Miejskiego Wrocławia. 

Co będzie się działo w trakcie kampanii?

Zgodnie z polskim prawem – ustawą o ochronie przyrody i rozporządzeniem Ministra Środowiska – wszystkie nietoperze oraz większość krajowych ptaków podlega ochronie ścisłej. Zakazane jest ich płoszenie, niszczenie siedlisk, gniazd czy innych schronień – również poza okresem lęgowym.

– Zakazy dotyczą zarówno osób fizycznych, jak i zarządzających nieruchomościami – podkreśla Małgorzata Demianowicz, dyrektor Wydziału Środowiska Urzędu Miejskiego Wrocławia.

Tymczasem w wyniku źle prowadzonych prac budowlanych, remontowych i termomodernizacyjnych co roku niszczone są dziesiątki siedlisk. Ptaki i nietoperze tracą dach nad głową, często w sposób trwały. Dlatego tak ważne jest, by edukować mieszkańców i inwestorów, budować świadomość oraz zwracać uwagę na obecność tych małych, często niewidocznych stworzeń. Stąd miejska kampania – by przypomnieć, że miasto to wspólna przestrzeń nie tylko dla ludzi.

28 maja 2025 r. prezydent Wrocławia podpisał zarządzenie wprowadzające „Standardy ochrony ptaków i nietoperzy w przestrzeni miejskiej”:

wszystkie jednostki miejskie, spółki komunalne i podmioty realizujące
inwestycje z udziałem środków miejskich muszą przestrzegać jasnych
zasad zawartych w zarządzeniu.

• modernizacja budynku, remont elewacji lub prace wysokościowe wymagają wcześniejszej ekspertyzy przyrodniczej,
• w razie likwidacji siedlisk – obowiązkowe jest zapewnienie kompensacji w postaci budek lęgowych lub skrzynek dla nietoperzy,
• szczegółowe procedury regulują również monitoring i nadzór przyrodniczy na etapie realizacji inwestycji.

– Ten dokument porządkuje praktyki i realnie chroni zwierzęta, które same nie mają głosu, ale mają konstytucyjne prawo do ochrony. Jednostki miejskie działają według jasnych wytycznych, a miasto daje przykład i zachęca mieszkańców oraz inwestorów, by również brali pod uwagę potrzeby dzikich gatunków – podkreśla Martyna Stachowiak, radna Rady Miejskiej Wrocławia.

Prace nad ochroną ptaków i nietoperzy rozpoczęły się w zeszłym roku. Wypracowano 3 komponenty, które już weszły w życie.

Mówi Martyna Stachowiak, radna Rady Miejskiej Wrocławia.

Dobre praktyki już działają – w wielu miejscach Wrocławia wcześniej podejmowano działania mające na celu ochronę miejskiej fauny. Między innymi: na Popowicach zamontowano budki lęgowe dla pustułek, w Liceum Ogólnokształcącym nr 5 zabezpieczono szyby przy pomocy naklejek antykolizyjnych, a na Księżu i Brochowie zainstalowano skrzynki dla borowców wielkich.

– Widzimy realne efekty. Tam, gdzie wcześniej ptaki zniknęły po dociepleniu elewacji, po zastosowaniu skrzynek powracają – dodaje Małgorzata Demianowicz, dyrektor Wydziału Środowiska Urzędu Miejskiego
Wrocławia – To pokazuje, że działania mają sens, a miasto i przyroda mogą współistnieć.

Co mogą zrobić mieszkańcy?

Wrocław zachęca wszystkich do wspólnej troski o dzikich sąsiadów – ptaki i nietoperze, które współdzielą z nami przestrzeń miasta. Nawet proste działania mogą mieć realny wpływ na ich bezpieczeństwo i dobrostan. Warto:

• Przed remontami, przebudową czy termomodernizacją warto skonsultować się z ornitologiem lub przyrodnikiem – specjalista pomoże ocenić, czy na budynku znajdują się siedliska chronionych gatunków, i doradzi, jak przeprowadzić prace z poszanowaniem przyrody.
• Zwracać uwagę na podejrzane remonty prowadzone w okresie lęgowym, np. prace przy ociepleniach, rozbiórkach czy wymianach dachów, które mogą zagrażać siedliskom.
• W sierpniu większość ptaków gnieżdżących się w budynkach kończy już lęgi, dlatego przy udziale ornitologa możliwe może być rozpoczęcie prac jeszcze przed zakończeniem sezonu lęgowego, który trwa formalnie od marca do połowy października.
• Nie należy likwidować miejsc gniazdowania ptaków w budynkach – nawet jeśli gniazda są, bądź wydają się opuszczone, ptaki mogą wracać do tych samych miejsc lęgowych w kolejnych latach.
• Montaż budek lęgowych i skrzynek dla nietoperzy na budynkach prywatnych – to prosta i skuteczna forma kompensacji utraconych siedlisk;
• Nie dokarmiać ptaków chlebem, który szkodzi ich zdrowiu – zamiast tego można podawać im ziarna lub specjalistyczne karmy;

– Wielu problemów da się uniknąć, jeśli już na etapie planowania ktoś zapyta: „kto tu mieszka i jak to zabezpieczyć?” Czasem wystarczy niewielka zmiana terminu prac albo zamontowanie kilku skrzynek, by pogodzić potrzeby ludzi i zwierząt. Bez takiej wiedzy łatwo nieświadomie zniszczyć coś, czego już nie da się odbudować – podkreśla Anna Adamczyk – ornitolog.

Ulotki i materiały informacyjne dla mieszkańców i inwestorów

Oprócz regulacji dla podmiotów miejskich, Wrocław od kilku lat prowadzi działania informacyjne dla mieszkańców i inwestorów. Miasto rozdaje ulotki i instrukcje, które zawierają czytelne zasady dotyczące ochrony ptaków i nietoperzy, obowiązujących terminów oraz sposobu rekompensowania utraconych siedlisk.

• są dołączane przy wydawaniu pozwoleń na budowę i remont,
• są dostępne bezpłatnie online na stronie www.wroclaw.pl.

Źródło: mat. pras./inf. własne

Fot. mat. pras.