3 maja Polska i Polacy na całym świecie obchodzą święto narodowe upamiętniające przyjęcie w 1791 r. pierwszej w Europie i drugiej na świecie spisanej konstytucji. Dzień ten jest dniem wolnym od pracy.

Sejm Wielki obradujący w latach 1788-1792, uchwalił Ustawę Rządową, która przeszła do historii pod nazwą Konstytucji Trzeciego Maja. Jakie było znaczenie tego aktu? To wyjaśnia historyk, dr Adrian Kosowski.

Pomimo że dokument ten został podpisany 233 lata temu, to nadal niesie on wiele uniwersalnych przesłań. Jest wzorem konsensusu między zwaśnionymi politycznymi stronami, a jej twórcy (m.in. król Stanisław August Poniatowski, Hugo Kołłątaj, bp Adam Krasiński) wykazali się wyobraźnią oraz długofalowym myśleniem; działaniem dla dobra kraju.

Dzięki reformom Sejmu i uchwaleniu Konstytucji, państwo Polsko-Litewskie miało powstać z dotychczasowej słabości oraz pozbyć się wpływu zaborców. – Nasze państwo potrzebowało odbudowy i skutecznego zarządzania. – wyjaśnia historyk.

Uchwalenie konstytucji wywołało sprzeciw prorosyjskich magnatów. Upatrywali oni w dokumencie zagrożenia dla starego porządku, głównie dla „złotej wolności” szlacheckiej. Caryca Katarzyna II obawiała się, że zmiany ustrojowe mogą doprowadzić do zmiany w funkcjonowaniu państwa polskiego, które od lat uważała za swój protektorat.

W nocy z 18 na 19 maja 1792 r. w Targowicy na Podolu (a faktycznie w Petersburgu) trzej magnaci: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski, zawiązali konfederację i wezwali wojska rosyjskie na pomoc „w obronie wolności zagrożonej reformami Sejmu Czteroletniego”. Konsekwencją było wkroczenie do Polski rosyjskich wojsk i wojna. Zakończyła się, gdy konfederatów spod Targowicy poparł król Stanisław August Poniatowski. W ten sposób wielkie dzieło Konstytucji 3 maja zostało przekreślone. Obecnie oryginalny dokument Konstytucji Trzeciego Maja przechowywany jest w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie.

Zapraszamy na audycję o historii Konstytucji 3 Maja w piątek, 3 maja, po godz. 17:00.