13 grudnia 1981 roku gen. Wojciech Jaruzelski, premier i I sekretarz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ogłosił wprowadzenie stanu wojennego na terenie całego kraju. Oficjalnie decyzję tę tłumaczono koniecznością opanowania kryzysu gospodarczego, zapobieżenia rzekomej groźbie zamachu stanu ze strony opozycji i uniknięcia interwencji wojsk Układu Warszawskiego.
W praktyce stan wojenny oznaczał zdecydowane ograniczenie podstawowych praw i wolności obywatelskich. Wprowadzono godzinę milicyjną, kontrolę komunikacji, zakaz zgromadzeń, zawieszono działalność większości organizacji społecznych i strajkowych oraz objęto ścisłą cenzurą media i korespondencję.
O kulisach wprowadzenia stanu wojennego mówi dr hab. Kamil Dworaczek – dyrektor oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu.
Działania przygotowawcze rozpoczęły się jeszcze przed formalnym ogłoszeniem stanu wojennego. Już w nocy 12 grudnia przeprowadzono akcję „Azalia”, polegającą na zajęciu środków łączności i mediów przez jednostki milicyjne i wojskowe.
O wprowadzeniu stanu wojennego Polacy dowiedzieli się rano, 13 grudnia 1981 roku. Tego dnia wojsko wyjechało na ulice polskich miast.
– Symbolem okrucieństwa władz w pierwszych dniach stanu wojennego jest Kopalnia Wujek – zaznacza prof. Dworaczek.
Wrocław, podobnie jak inne duże ośrodki miejskie, został objęty restrykcjami. Według danych Instytutu Pamięci Narodowej, z Wrocławia do obozów internowania trafiło blisko 1 500 działaczy Solidarności i innych osób podejrzewanych o działalność antyrządową.
Pomimo represji, mieszkańcy Wrocławia prowadzili aktywny opór wobec władzy komunistycznej. Już w grudniu 1981 r. powstał Regionalny Komitet Strajkowy kierowany przez Władysława Frasyniuka i innych działaczy. W brutalnie represjonowanym proteście brały udział setki zakładów pracy i instytucji – m.in. MPK, Pafawag, Elwro, Uniwersytet Wrocławski czy Politechnika Wrocławska.
Stan wojenny formalnie został zniesiony 22 lipca 1983 roku, choć wielu więźniów politycznych pozostawało w więzieniach jeszcze długo, a represje wobec opozycji trwały.
Dziś 13 grudnia jest obchodzony jako Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego – czynność ta ma upamiętniać cierpienia tysięcy ludzi, represje wobec społeczeństwa oraz opór, jaki Polacy stawili totalitarnym rządom PRL.
Wydarzenia upamiętniające ofiary stanu wojennego na Dolnym Śląsku
Instytut Pamięci Narodowej we Wrocławiu
- 4–12 grudnia, Wrocław, Świdnica, Wołów, Brzezia Łąka – cykl warsztatów dla młodzieży szkolnej „Wyszedłem po słońce. Emil Barchański – najmłodsza ofiara stanu wojennego” oraz prelekcji dot. stanu wojennego (prowadzenie: pracownicy OBEN we Wrocławiu);
- 11–14 grudnia, Strzelin, Świdnica, Jelenia Góra, Legnica, Lubin, Wałbrzych, Bolesławiec, Głogów, Polkowice, Oleśnica – uroczystości upamiętniające ofiary stanu wojennego, złożenie kwiatów przy ponad 20 pomnikach i tablicach, akcja „Zapal Światło Wolności”;
- 12 grudnia, godz. 17.00, Polkowice – koncert „Piosenki internowanych w nowym brzmieniu” przygotowany przez Biuro Wydarzeń Kulturalnych (kościół Matki Boskiej Łaskawej w Polkowicach, ul. Wojska Polskiego 7);
- 13 grudnia, godz. 18.00, Wrocław – główne uroczystości upamiętniające ofiary stanu wojennego. Msza w katedrze św. Jana Chrzciciela, udział w akcji „Zapal Światło Wolności”;
- 16 grudnia, godz. 18.00, Bolesławiec – koncert upamiętniający ofiary stanu wojennego – śpiew: Roman Kowalczyk, gitara: Krzysztof Żesławski (Gminne Centrum Kultury w Bolesławcu).